AI Việt Nam: Bùng Nổ Số Lượng, Thiếu Chiều Sâu Ứng Dụng
Status: Một góc nhìn chuyên sâu về bức tranh ứng dụng AI tại Việt Nam, phân tích những con số ấn tượng, các rào cản tiềm ẩn và con đường đi đến sự chuyển đổi thực sự.
Làn Sóng AI tại Việt Nam: Tăng Trưởng Bùng Nổ Nhưng Vẫn Mới Ở Bề Nổi
Trí tuệ nhân tạo AI không còn là một khái niệm xa vời trong các phòng thí nghiệm hay trên những trang giấy học thuật. Tại Việt Nam, AI đã và đang trở thành một làn sóng mạnh mẽ, len lỏi vào mọi ngóc ngách của nền kinh tế. Mỗi giờ trôi qua, có thêm khoảng năm doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu hành trình ứng dụng công nghệ này. Những con số tăng trưởng là cực kỳ ấn tượng, vẽ nên một bức tranh đầy lạc quan về sự nhanh nhạy và tinh thần đổi mới của cộng đồng doanh nghiệp.
Tuy nhiên, nếu nhìn sâu hơn vào bản chất của làn sóng này, chúng ta sẽ thấy một thực tế phức tạp hơn. Việc ứng dụng AI tăng nhanh, nhưng phần lớn mới chỉ dừng lại ở bề nổi, khai thác những tác vụ cơ bản thay vì biến nó thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi. Đây là một cuộc đua tốc độ về số lượng hay là một hành trình cần chiều sâu để thực sự chuyển đổi? Dựa trên những dữ liệu mới nhất, bài viết này sẽ phân tích bức tranh toàn cảnh về việc ứng dụng AI tại Việt Nam, chỉ ra những cơ hội, thách thức và con đường phía trước.
Bức Tranh Toàn Cảnh: Những Con Số Biết Nói
Tại sự kiện AWS Cloud Day diễn ra vào ngày 18 tháng 9 vừa qua, Amazon Web Services AWS đã công bố một nghiên cứu quy mô, cung cấp những dữ liệu đắt giá về mức độ triển khai AI của doanh nghiệp Việt. Các con số thực sự đáng chú ý.
Nghiên cứu cho thấy 18% các công ty tại Việt Nam đã chính thức triển khai AI vào hoạt động, con số này tương đương với gần 170.000 doanh nghiệp trên cả nước. Đây là một bước nhảy vọt, tăng đến 39% so với cùng kỳ năm trước. Riêng trong năm 2024, có khoảng 47.000 doanh nghiệp lần đầu tiên ứng dụng công nghệ này. Phép tính đơn giản cho thấy, cứ mỗi giờ lại có thêm năm doanh nghiệp gia nhập sân chơi AI. Điều này phản ánh một xu hướng không thể đảo ngược: AI đang dần trở thành một phần tất yếu trong vận hành và phát triển kinh doanh.
Sự đón nhận nhiệt tình này không chỉ là một trào lưu. Nó xuất phát từ những lợi ích hữu hình mà AI mang lại. Báo cáo chỉ ra rằng 61% doanh nghiệp đã ứng dụng AI ghi nhận doanh thu tăng trưởng, với mức tăng trung bình ấn tượng là 16%. Đồng thời, 58% trong số đó kỳ vọng AI sẽ giúp họ tiết kiệm khoảng 20% chi phí vận hành. Đây là những kết quả trực tiếp, chứng minh cho giá trị đầu tư và thúc đẩy ngày càng nhiều doanh nghiệp mạnh dạn bước chân vào lĩnh vực này.
Bề Nổi và Tảng Băng Chìm: Khi Đa Số Dừng Lại Ở Mức Cơ Bản
Mặc dù tốc độ tăng trưởng về số lượng là không thể phủ nhận, nhưng chiều sâu trong việc ứng dụng lại là một câu chuyện khác. Báo cáo của AWS đã phơi bày một thực tế quan trọng: có một sự phân hóa rõ rệt về mức độ trưởng thành trong việc khai thác AI.
Phần lớn, chiếm tới 74% doanh nghiệp, vẫn đang sử dụng AI cho các tác vụ cơ bản. Đó là những ứng dụng tập trung vào việc tối ưu hóa vận hành và tinh giản quy trình hiện có. Ví dụ điển hình có thể kể đến như việc dùng chatbot để tự động hóa khâu trả lời khách hàng, sử dụng AI để phân loại email, hay tự động hóa việc nhập liệu. Những ứng dụng này chắc chắn mang lại hiệu quả, giúp giảm tải công việc lặp đi lặp lại và tiết kiệm chi phí, nhưng chúng chưa thực sự tạo ra sự đột phá về mô hình kinh doanh.
Chỉ có 17% doanh nghiệp đạt đến giai đoạn trung cấp, nơi AI được dùng cho các tác vụ phức tạp hơn như phân tích dữ liệu dự báo, cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng ở quy mô lớn. Và đáng chú ý hơn, chỉ có 9% doanh nghiệp thực sự đạt đến giai đoạn chuyển đổi toàn diện. Ở cấp độ này, AI không còn là một công cụ hỗ trợ, mà đã trở thành yếu tố cốt lõi trong việc phát triển sản phẩm mới, định hình lại chiến lược và tạo ra những mô hình kinh doanh chưa từng có trước đây.
Đây chính là tảng băng chìm của câu chuyện. Nếu chỉ nhìn vào con số 170.000 doanh nghiệp đang dùng AI, chúng ta có thể lạc quan một cách thái quá mà bỏ qua những thách thức sâu hơn mà nhiều doanh nghiệp đang đối mặt. Sự chênh lệch giữa việc áp dụng và việc khai thác triệt để tiềm năng cho thấy một khoảng trống lớn về năng lực cần được lấp đầy.
Sự Khác Biệt Giữa Các Tay Chơi: Startup Nhanh Nhẹn và Doanh Nghiệp Lớn Thận Trọng
Sự phân hóa này còn thể hiện rõ nét hơn khi so sánh giữa các nhóm doanh nghiệp khác nhau, đặc biệt là giữa startup và các doanh nghiệp lớn, lâu đời.
Khảo sát cho thấy có đến 55% các công ty khởi nghiệp startup đang triển khai AI. Điều đáng nói là 35% trong số họ đang phát triển những sản phẩm hoàn toàn mới dựa trên nền tảng công nghệ này. Họ xem AI không phải là công cụ cải tiến, mà là trái tim của sản phẩm. Sự linh hoạt, không bị ràng buộc bởi các hệ thống cũ kỹ và văn hóa dám chấp nhận rủi ro đã giúp các startup đi nhanh hơn trong cuộc đua này.
Trong khi đó, ở khối doanh nghiệp lớn, tỷ lệ ứng dụng AI là 41%, thấp hơn so với startup. Và chỉ 11% trong số họ dùng AI để tạo ra sản phẩm mới. Các doanh nghiệp lớn thường có xu hướng thận trọng hơn, tập trung vào việc tích hợp AI vào các quy trình hiện có để cải thiện hiệu quả. Họ đối mặt với nhiều thách thức hơn như hệ thống công nghệ thông tin phức tạp, quy trình ra quyết định chậm chạp và văn hóa ngại thay đổi.
Nick Bonstow, Giám đốc của Strand Partners, nhận định đây là một xu hướng hai tầng. Các startup đang bứt tốc nhờ sự linh hoạt và khả năng đổi mới, trong khi các doanh nghiệp lớn có phần chậm chân hơn trong việc triển khai sâu rộng. Thực trạng này đặt ra một câu hỏi lớn về khả năng cạnh tranh trong tương lai, khi AI ngày càng trở thành yếu tố quyết định.
Những Rào Cản Vô Hình: Tại Sao Doanh Nghiệp Chưa Đi Sâu Hơn?
Vậy đâu là nguyên nhân khiến phần lớn doanh nghiệp Việt Nam dù đã ứng dụng AI nhưng chưa thể đi sâu hơn? Khảo sát đã chỉ ra hai rào cản chính.
Thứ nhất, và cũng là rào cản lớn nhất, là sự thiếu hụt nhân lực có trình độ về AI. Có đến 55% doanh nghiệp cho biết họ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tuyển dụng nhân sự có kỹ năng cần thiết, ngay cả khi đã có sẵn công nghệ và một định hướng chiến lược rõ ràng. Chỉ 24% doanh nghiệp cảm thấy tự tin về năng lực AI của đội ngũ nội bộ. Đây là một con số đáng báo động, cho thấy khoảng cách khổng lồ giữa nhu cầu thị trường và khả năng cung ứng của hệ thống đào tạo. Trong bối cảnh kỹ năng AI được dự báo sẽ là yêu cầu bắt buộc trong một nửa số công việc của tương lai, nhiều đơn vị sẵn sàng tăng lương đến 40% để thu hút và giữ chân nhân tài. Cuộc chiến giành giật nhân sự AI đang ngày càng khốc liệt.
Thứ hai là thách thức về chi phí tuân thủ và khung pháp lý. AI không chỉ là câu chuyện công nghệ, nó còn liên quan mật thiết đến dữ liệu, quyền riêng tư và các vấn đề đạo đức. Các doanh nghiệp cho biết họ đã phải chi trung bình 18% ngân sách công nghệ cho các hoạt động tuân thủ liên quan đến AI. Đáng lo ngại hơn, 71% dự báo con số này sẽ tiếp tục tăng trong ba năm tới khi các quy định ngày càng chặt chẽ hơn. Dù vậy, nhiều đơn vị vẫn kỳ vọng các quy định mới về AI sẽ giúp tăng niềm tin của khách hàng và tạo ra một môi trường pháp lý ổn định, minh bạch hơn cho sự phát triển.
Vai Trò Của Nhà Nước và Tầm Nhìn Tương Lai: AI Là Hạ Tầng Quốc Gia
Trước những thách thức này, vai trò định hướng và hỗ trợ từ chính phủ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Ông Eric Yeo, Tổng giám đốc AWS Việt Nam, nhận định rằng các doanh nghiệp Việt đang cho thấy sự nhanh nhạy đáng kinh ngạc. Song, để duy trì năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế, họ cần phải giải quyết triệt để các rào cản về nhân lực và khả năng mở rộng quy mô triển khai. Ông nhấn mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp là yếu tố then chốt để có thể tận dụng đầy đủ tiềm năng của công nghệ.
Tầm nhìn này cũng nhận được sự đồng thuận từ các nhà lãnh đạo quốc gia. Tại một diễn đàn về AI đầu tháng 9, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ. Ông nhấn mạnh AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng đơn thuần, mà đã trở thành một hạ tầng của quốc gia, quan trọng không kém gì điện, viễn thông hay Internet. Theo ông, quốc gia hay doanh nghiệp nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong mọi lĩnh vực, từ sản xuất, kinh doanh, y tế, giáo dục cho đến quản trị quốc gia và quốc phòng.
Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Việt Nam dự kiến sẽ cập nhật chiến lược quốc gia về AI và ban hành Luật AI ngay trong cuối năm nay. Mục tiêu lớn nhất là biến AI thành hạ tầng trí tuệ của đất nước. Đây là một bước đi chiến lược, được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao. Tổng giám đốc AWS Việt Nam cho rằng động thái này của cơ quan quản lý sẽ truyền đi một thông điệp mạnh mẽ, giúp các doanh nghiệp cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi đầu tư và ứng dụng AI.
Việc hình thành một hệ sinh thái AI vững mạnh đòi hỏi sự hợp tác của cả khu vực công và tư. Đây chính là yếu tố Việt Nam cần chú trọng để có thể đi nhanh và thành công hơn trong cuộc cách mạng công nghệ này.
Kết Luận: Từ Bề Nổi Đến Chiều Sâu
Hành trình ứng dụng AI của doanh nghiệp Việt Nam đang ở một giai đoạn đầy sôi động nhưng cũng không ít thách thức. Những con số tăng trưởng ấn tượng là tín hiệu đáng mừng, cho thấy sự cởi mở và quyết tâm đổi mới. Tuy nhiên, để làn sóng này không chỉ lướt trên bề mặt mà thực sự tạo ra những chuyển đổi sâu sắc, chúng ta cần nhiều hơn là sự gia tăng về số lượng.
Con đường phía trước đòi hỏi một chiến lược toàn diện: đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng một khung pháp lý rõ ràng để tạo sân chơi bình đẳng, và thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.
Đối với các doanh nghiệp, thách thức không chỉ nằm ở việc áp dụng một công cụ mới, mà là thay đổi tư duy, biến AI từ một chi phí vận hành thành một động lực tăng trưởng cốt lõi. Hành trình từ tối ưu hóa quy trình đến việc tạo ra những sản phẩm và dịch vụ đột phá bằng AI chính là con đường đưa doanh nghiệp Việt từ vị thế đi theo sang vị thế dẫn đầu trong kỷ nguyên số. Cuộc đua chỉ mới bắt đầu, và phần thưởng sẽ dành cho những ai không chỉ đi nhanh mà còn đi sâu.