Cuộc Đua AI: Mỹ Theo Đuổi AGI, Trung Quốc Chọn Thực Tế
Cuộc đua AI toàn cầu đang nóng hơn bao giờ hết, nhưng hai cường quốc hàng đầu là Mỹ và Trung Quốc lại đang chạy trên hai con đường hoàn toàn khác biệt. Một bên theo đuổi giấc mơ vĩ đại về siêu trí tuệ, một bên tập trung vào những ứng dụng thực tế, len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống. Chiến lược nào sẽ định hình tương lai của nhân loại?
Cuộc Đua AI Toàn Cầu: Mỹ Mơ Về Siêu Trí Tuệ, Trung Quốc Chọn Lối Đi Thực Tế
Trong thế kỷ 21, không có cuộc đua công nghệ nào mang tính quyết định và khốc liệt hơn cuộc đua trí tuệ nhân tạo. Nó không chỉ là cuộc cạnh tranh về thuật toán hay sức mạnh xử lý, mà còn là cuộc đọ sức về tầm nhìn, chiến lược và triết lý phát triển giữa hai gã khổng lồ: Mỹ và Trung Quốc. Khi nhìn sâu vào cách tiếp cận của hai quốc gia này, chúng ta thấy một sự phân kỳ rõ rệt. Trong khi Thung lũng Silicon dồn hàng tỷ đô la và hàng gigawatt năng lượng vào giấc mơ chinh phục Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát AGI, thì Bắc Kinh lại chọn một con đường thực dụng hơn, tập trung vào việc đưa AI vào ứng dụng trong mọi mặt của nền kinh tế và xã hội.
Hai hướng đi, hai triết lý, và có lẽ là hai tương lai rất khác nhau đang được định hình.
Giấc Mơ AGI: Tham Vọng Tột Cùng Của Thung Lũng Silicon
Tại Mỹ, AGI đã trở thành một Chén Thánh, một mục tiêu tối thượng mà các tập đoàn công nghệ lớn nhất đang theo đuổi bằng mọi giá. AGI, hay Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát, được định nghĩa là một hệ thống có khả năng tư duy, học hỏi và giải quyết vấn đề ở cấp độ ngang bằng hoặc vượt xa con người. Những người ủng hộ cuồng nhiệt tin rằng việc đạt được AGI sẽ mở ra một kỷ nguyên phát triển chưa từng có. Họ vẽ ra một viễn cảnh nơi AGI có thể giúp nhân loại chữa khỏi bệnh ung thư, giải quyết triệt để vấn đề biến đổi khí hậu, khám phá những bí ẩn của vũ trụ và giải phóng con người khỏi những công việc lặp đi lặp lại như kế toán hay dịch vụ khách hàng.
Tham vọng này không chỉ dừng lại ở các phòng thí nghiệm. Nó đã trở thành một phần của chiến lược cạnh tranh quốc gia. Một ủy ban quốc hội Mỹ tập trung vào cạnh tranh với Trung Quốc thậm chí đã đề xuất một Dự án Manhattan cho AGI, một lời kêu gọi tập trung toàn bộ nguồn lực quốc gia để đảm bảo Mỹ là người chiến thắng trong cuộc đua này. Lợi thế quân sự mà AGI mang lại được xem là yếu tố thay đổi cuộc chơi, có khả năng định hình lại trật tự toàn cầu.
Để biến giấc mơ này thành hiện thực, những gã khổng lồ như Meta, Google và OpenAI đang chi tiêu không tiếc tay. CEO Meta Mark Zuckerberg đã công khai tuyên bố sẽ đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào sức mạnh tính toán để tạo nên siêu trí tuệ, đồng thời ra sức chiêu mộ những bộ óc xuất sắc nhất trong ngành. Chiến dịch lôi kéo CEO Alexandr Wang của Scale AI về dẫn dắt Phòng thí nghiệm siêu trí tuệ Meta mới thành lập là một minh chứng rõ ràng cho quyết tâm này.
Google cũng không hề kém cạnh. Với mô hình Gemini, các nhà nghiên cứu tại Google DeepMind tự tin tuyên bố đã đạt được năng lực siêu nhân trong một số lĩnh vực nhất định. Manish Gupta, một giám đốc cấp cao của phòng thí nghiệm, còn dự đoán rằng thế giới sẽ chứng kiến những khả năng ít nhất có thể coi là AGI trong vòng bốn đến năm năm tới.
Tuy nhiên, con đường đến AGI không hề bằng phẳng. Sự ra mắt của GPT-5 từ OpenAI, vốn được kỳ vọng là một bước tiến lớn, đã gây ra không ít thất vọng. Chính CEO Sam Altman cũng phải thừa nhận quá trình triển khai gặp trục trặc và cố gắng hạ nhiệt cơn sốt AGI, đồng thời cảnh báo về một bong bóng đầu tư đang hình thành. Ngay cả những tên tuổi lớn trong ngành cũng bắt đầu tỏ ra hoài nghi. Cựu CEO Google Eric Schmidt và nhà phân tích Selina Xu đã thẳng thắn viết rằng không ai chắc chắn khi nào AGI sẽ xuất hiện. Họ cảnh báo nếu chỉ mải mê đuổi theo mục tiêu xa vời này, Mỹ có nguy cơ bị Trung Quốc vượt mặt trong cuộc đua ứng dụng công nghệ hiện có.
Lối Đi Thực Dụng: Chiến Lược AI Của Trung Quốc
Trong khi Mỹ đang dồn lực cho một cuộc chơi tốn kém và đầy rủi ro, Trung Quốc lại tiếp cận AI từ một góc độ hoàn toàn khác. Tại đây, thuật ngữ AGI hiếm khi được nhắc đến trong các diễn đàn chính sách hay chiến lược của doanh nghiệp. Thay vào đó, chính phủ và ngành công nghệ nước này tập trung vào một triết lý hướng đến ứng dụng. Mục tiêu của họ không phải là tạo ra một AI vượt trội con người, mà là xây dựng các công cụ thiết thực, chi phí thấp, giúp tăng hiệu quả và có thể nhanh chóng đưa ra thị trường.
Sự khác biệt này thể hiện rõ nét trong cách AI được triển khai tại Trung Quốc. Các mô hình ngôn ngữ lớn nội địa, tương tự như mô hình vận hành ChatGPT, đã được nhà nước chấp thuận để chấm điểm các bài thi tuyển sinh trung học, một công việc đòi hỏi quy mô và độ chính xác khổng lồ. Đại học Thanh Hoa danh tiếng đang đi tiên phong trong việc xây dựng một bệnh viện ứng dụng AI, nơi các bác sĩ con người được hỗ trợ bởi những đồng nghiệp ảo, những người được trang bị kho dữ liệu y khoa mới nhất và có khả năng phân tích triệu chứng một cách nhanh chóng.
Trong lĩnh vực sản xuất, các nhà máy tối, nơi robot thông minh vận hành dây chuyền sản xuất ô tô mà không cần nhiều sự can thiệp của con người, đang dần trở nên phổ biến. Trong ngành dệt may, AI được sử dụng để kiểm tra lỗi vải ngay trên khung cửi với tốc độ và độ chính xác mà mắt người không thể bì kịp.
Sự thực dụng này không phải là một quá trình tự phát. Khác với Mỹ, nơi ngành công nghiệp thường tự vận hành, chính phủ Trung Quốc đóng một vai trò định hướng và hỗ trợ mạnh mẽ. Tháng 1 vừa qua, một quỹ đầu tư AI quốc gia trị giá 8,4 tỷ đô la đã được công bố, tập trung vào việc hỗ trợ các startup triển vọng. Các chính quyền địa phương và ngân hàng nhà nước cũng có những chương trình tài trợ riêng để thúc đẩy việc ứng dụng AI.
Thành phố Hùng An, được mệnh danh là thành phố trong mơ cách Bắc Kinh khoảng 100 km, là một ví dụ điển hình cho tầm nhìn này. Tại đây, một mô hình AI nông nghiệp chuyên dụng đã được phát hành, sử dụng công nghệ của DeepSeek để hướng dẫn nông dân chọn giống cây trồng, lên lịch gieo hạt và kiểm soát sâu bệnh. Cơ quan khí tượng của thành phố cũng khai thác năng lực của AI để tăng độ chính xác cho các bản tin thời tiết. Ngay cả lực lượng cảnh sát địa phương cũng sử dụng AI để phân tích báo cáo và đưa ra quyết định ứng phó nhanh chóng hơn với các tình huống khẩn cấp.
Phân Tích Sâu Về Hai Chiến Lược Đối Lập
Vậy tại sao Trung Quốc lại chọn con đường khác biệt này? Một phần nguyên nhân quan trọng đến từ áp lực bên ngoài. Các lệnh hạn chế thương mại từ Mỹ, đặc biệt là lệnh cấm vận đối với các loại chip xử lý cao cấp, đã khiến các công ty AI Trung Quốc gặp khó khăn trong việc cạnh tranh trực tiếp với các gã khổng lồ Mỹ về quy mô đào tạo các mô hình nền tảng tiên tiến nhất. Việc xây dựng các mô hình như GPT-5 đòi hỏi hàng chục nghìn chip GPU mạnh mẽ, một nguồn lực mà Trung Quốc hiện đang bị hạn chế.
Đối mặt với thách thức này, Trung Quốc đã chọn một chiến lược khôn ngoan và hợp lý. Jeffrey Ding, một giáo sư tại Đại học George Washington, mô tả đây là chiến lược của người đi theo nhanh hoặc người tối ưu hóa việc triển khai. Ông giải thích:
Bạn để cho người dẫn đầu công nghệ, trong trường hợp này là Mỹ, chịu toàn bộ chi phí khổng lồ và rủi ro của việc thăm dò. Sau đó, bạn nhanh chóng học hỏi, tối ưu hóa công nghệ đó và triển khai nó trên quy mô rộng lớn.
Một vũ khí lợi hại trong chiến lược này của Trung Quốc là việc tích cực áp dụng các mô hình mã nguồn mở. Thay vì xây dựng mọi thứ từ đầu, họ tận dụng các mô hình mạnh mẽ được cộng đồng chia sẻ miễn phí, sau đó tinh chỉnh và tùy biến cho các ứng dụng cụ thể. Cách tiếp cận này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí phát triển mà còn đẩy nhanh tốc độ đưa sản phẩm ra thị trường, giúp AI của Trung Quốc trở nên phổ biến nhanh chóng trên toàn cầu. Xu hướng này thậm chí đang khiến Thung lũng Silicon phải nhìn lại và học hỏi.
Kẻ Thắng Người Thua: Tương Lai Nào Cho Cuộc Đua AI?
Cuộc đua AI không phải là một cuộc chạy nước rút, mà là một cuộc marathon kéo dài hàng thập kỷ. Việc xác định người thắng kẻ thua ở thời điểm này là quá sớm. Lịch sử của Internet đã cho thấy điều đó. Sau cuộc khủng hoảng dot-com, phải mất nhiều năm phát triển và hoàn thiện, Internet mới thực sự tái cấu trúc lại nền kinh tế toàn cầu. AI có lẽ cũng sẽ trải qua một hành trình tương tự.
Mỗi bên đều có những lợi thế riêng. Mỹ vẫn sở hữu một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vô song, các trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới và khả năng thu hút nhân tài toàn cầu. Hệ thống giáo dục rộng lớn, vượt ra ngoài các trường đại học ưu tú, giúp phổ biến kiến thức kỹ thuật một cách sâu rộng. Nếu Mỹ có thể duy trì những lợi thế này và bắt đầu tập trung hơn vào việc ứng dụng, họ hoàn toàn có cơ hội vượt qua Trung Quốc ngay cả trên sân chơi AI ứng dụng.
Tuy nhiên, nếu AGI vẫn chỉ là một giấc mơ xa vời trong nhiều năm tới, chiến lược của Trung Quốc có thể sẽ phát huy hiệu quả to lớn. Bằng cách khai thác tối đa công nghệ AI hiện có, tích hợp nó vào từng ngành công nghiệp, từ sản xuất, y tế, nông nghiệp đến dịch vụ công, Trung Quốc có thể tạo ra một cú hích khổng lồ cho năng suất và hiệu quả kinh tế. Khi các ứng dụng AI của họ trở nên phổ biến và được tối ưu hóa trên toàn cầu, họ có thể vượt mặt đối thủ một cách thầm lặng nhưng đầy chắc chắn.
Thế giới đang đứng trước ngã ba đường của cuộc cách mạng công nghệ. Một con đường dẫn đến một tương lai đột phá, nơi siêu trí tuệ có thể thay đổi hoàn toàn định nghĩa về con người. Con đường còn lại là một sự tiến hóa vững chắc, nơi AI dần dần trở thành một phần không thể thiếu, một công cụ đắc lực trong mọi hoạt động của xã hội. Cuộc đối đầu chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ quyết định nhân loại sẽ bước nhanh hơn trên con đường nào, và ai sẽ là người dẫn dắt hành trình đó.